Sukces eksperymentalnej terapii przeciwko białaczce

Amerykańscy naukowcy ogłosili wyjątkowo pozytywne wstępne wyniki badań klinicznych z zastosowaniem genetycznie zmodyfikowanych limfocytów T u pacjentów z nowotworami układu krwionośnego. Spośród dwudziestu dziewięciu pacjentów z zaawansowaną ostrą białaczką limfoblastyczną biorących udział w badaniu, u dwudziestu siedmiu nastąpiła długotrwała remisja choroby. Byli to pacjenci, u których wcześniejsza chemioterapia i radioterapia nie odniosły skutku. Pozytywne rezultaty zaobserwowano również u pacjentów z chłoniakami nieziarniczymi i przewlekłą białaczką limfatyczną.

W niedzielę czternastego lutego, na dorocznej konferencji AAAS*, dr Stanley Riddell, naukowiec i onkolog z Fred Hutchinson Cancer Research Center w Seattle przedstawił wstępne wyniki trwających badań klinicznych mających na celu określenie bezpieczeństwa stosowania adoptywnej immunoterapii przeciwko B-komórkowym nowotworom układu krwionośnego. Adoptywna immunoterapia limfocytami T polega na pobraniu limfocytów T od pacjenta, ich modyfikacji genetycznej i selekcji, a następnie podaniu pacjentowi jego własnych zmodyfikowanych limfocytów T w celu zwalczenia komórek nowotworowych. Modyfikacja genetyczna wprowadza do limfocytu T za pomocą wektora lentiwirusowego chimeryczne receptory antygenowe (CARs) rozpoznające białko obecne na komórkach nowotworowych, w tym wypadku białko CD19 obecne na limfocytach B. Ponieważ limfocyty T namnażają się w organizmie pacjenta, terapia ta jest "żywa" i nie musi być powtarzana. W metodzie zastosowanej w Fred Hutchinson Center wykorzystano dwie subpopulacje limfocytów T, zdolnych do długotrwałej aktywności przeciwnowotworowej.

Dr Stanley Riddell powiedział również, że rokowania dla niektórych pacjentów biorących udział w badaniu rozpoczętym w 2013 roku były bardzo złe i, ze względu na nawrót choroby i brak efektów konwencjonalnego leczenia, dawały im co najwyżej kilka miesięcy życia. Dzisiaj pacjenci ci nadal żyją i nie mają oznak choroby.

Dr Riddell, który od ponad 25 lat bada, jak wykorzystać odpowiedź immunologiczną w leczeniu, powiedział, że obecnie poczynione postępy świadczą o tym, iż immunoterapia staje się w końcu "filarem w terapii nowotworowej". Ostrzegł jednak, że: "Podobnie jak chemioterapia i radioterapia, immunoterapia nie będzie lekarstwem na wszystko". Niektórzy pacjenci mogą wymagać innego leczenia.

Badania przeprowadzono również u pacjentów z chłoniakami nieziarniczymi i przewlekłą białaczką limfatyczną. U dziewiętnastu osób (spośród 30) z chłoniakami nieziarniczymi odnotowano całkowitą lub częściową poprawę. U niektórych pacjentów ponadkilogramowe guzy zostały wyeliminowane po pojedynczej dawce zmodyfikowanych limfocytów T. Dr Riddell pokazał przykłady chorych, u których guzy zniknęły za skanów z obrazowania w ciągu tygodni od infuzji.

Adoptywna immunoterapia często jest traktowana jako eksperymentalna terapia ostatniej szansy, ze względu na niebezpieczeństwo wystąpienia poważnych skutków ubocznych, w tym "zespołu uwalniania cytokin". U dwudziestu pacjentów odnotowano skutki uboczne takie jak gorączka, spadek ciśnienia krwi i neurotoksyczność. Dwóch pacjentów uczestniczących w badaniu zmarło, jednak należy pamiętać, iż u wszystkich pacjentów wcześniejsza chemioterapia nie odniosła skutków. Badacze zmodyfikowali również protokół terapii, gdy odnotowali, że podawanie najniższej dawki limfocytów T u pacjentów z bardzo zaawansowanym nowotworem zmniejsza ryzyko wystąpienia poważnych skutków ubocznych.

Naukowcy w laboratorium dr Riddell'a i w innych laboratoriach w Fred Hutchinson Center już teraz opracowują nową generację zmodyfikowanych limfocytów T, które według przewidywań będą bezpieczniejsze i łatwiejsze do zaprojektowania. Jednymi z nich będą limfocyty T z receptorami CARs przeciw białku ROR1, które powinno być bardziej specyficzne niż obecnie stosowane CD19.

Adoptywna immunoterapia ma potencjał stosowana również w innych rodzajach nowotworów, w tym raka piersi, jajnika i skóry. Główną przeszkodę stanowi konieczność zaprojektowania receptorów CARs rozpoznających jedynie komórki nowotworowe, a nie zdrowe komórki organizmu.

*Amerykańskie Stowarzyszenie Popierania Rozwoju Nauki (ang. American Association for the Advancement of Science)